Spinal Musküler Atrofide Beslenme ve Sağlık
Kas zayıflığı ile bilinen spinal musküler atrofi hastalığında beslenme ve beslenme tedavisi büyük önem taşır. Hastalığın tiplerine göre şiddet değişse de omurilik ön boynuz kısmı ve beyincikteki alfa motor nöronlar etkilendiği için beslenme güçlükleri görülebilir. Hastalığı ortaya çıkaran genlerin etkilediği kas alanları arasında gastrointestinal sistem de bulunur. Çünkü ağızdan anal kanala kadar tüm alanda kaslar hakimdir. İstemli ya da istemsiz kas hareketleri ile beslenme ve sindirim sağlanır. Spinal musküler atrofili çocuklarda beslenme zorluklarını gidermek ve yaşam koşullarını iyileştirmek için diyetin ve gerektiği zamanlarda medikal, cerrahi, konservatif tedavilerin önemi büyüktür. Hastalığın tipine, gelişim hızına, belirtilerine göre tedavi çeşitleri şekillenir.
SMA Hastalarının Sağlıklı Beslenme Konusundaki İhtiyaçları
SMA hastası olan 16 bebeğin incelendiği bir çalışmada %72’sinde gereken besini alamama, %55’inde beslenme süresinin uzaması, %91’inde besinlerin hava yoluna kaçması nedeniyle oluşan aspirasyon, %64’ünde buna bağlı yemek yerken solunum güçlüğü görülmüştür (1). Buradan da yola çıkılarak SMA hastası olan, özellikle kendi işlerini yapamayacak yaşta ve bu yeterliliğe sahip olamayan çocuklarda:
- yutma güçlüğü,
- solunum güçlüğü,
- reflü,
- besinlerin geri kaçması,
- yetersiz beslenme,
- uzun beslenme süreleri,
- kabızlık,
- düşük veya yüksek kan şekeri,
- gelişim geriliği sıkça görülür (2).
Bu durum da spinal musküler atrofi hastalığında beslenme ihtiyacını ve bakım verenlerin bu konudaki önemini ortaya çıkarır.
Hastalığın seyrinin belirlenmesi, tedavinin planlanmasında çok önemlidir. Çocuğun ne kadar oturabildiği, pozisyonunu ne kadar koruyabildiği, yutma güçlüğünün seviyesi, reflü meydana gelip gelmemesi, kilosunun yeterliliği bu konuda tedaviyi şekillendirebilir. Beslenmenin oral yollar ile ağlanamadığı çocuklarda enteral yollar denenebilir. Sıkça reflü meydana gelen ve buna bağlı yutak, yemek borusunda tahriş ve ülserler gelişen çocuklarda cerrahi prosedürler gündeme gelebilir. Yetersiz besin alımının önüne geçmek için her çocuğun gelişimine ve optimal kilosuna göre beslenme planı uzman diyetisyenler ve hekimler eşliğinde yapılır.
Kiloyu Koruma veya Artırma Stratejileri
Spinal musküler atrofi hastalarında beslenme güçlükleri görülmesinin yanı sıra beslenmenin kimi zaman doğal yolla olmamasına bağlı obezite, sindirim sorunları da meydana gelebilir. Özellikle doğal yolla (oral) beslenemeyen çocuklarda kabızlık, sindirim sistemi hareketliliğinde azalma, reflü, yutma ve emme güçlüğü, kilo alımı gibi sorunlar olabilir. Bu çocuklarda hareket kısıtlılığı olduğu için kiloyu korumak, yeterli beslenmek kadar önemlidir. Yağ oranının fazla olması hareket kısıtlılığına bağlı olarak meydana gelebilir. Fazla kilonun meydana getireceği organlara baskı, kemik zayıflığına eklenen kilo artışı ile kemik kırıkları ilerleyen vakalar da olabilir (1). Bu durumda makro ve mikro besinleri tam olarak almak, haftada düzenli uygulanan uzman fizyoterapist önderliğinde rehabilitasyon çalışmaları gerekebilir.
SMA hastalarında hastanın öyküsüne göre stratejik beslenme planı yapılır. Hastalığın tipi, ek hastalıklar, kilo ölçümü, bakım veren yeterliliği gibi parametreler değerlendirilir. Çocuğun ihtiyaç duyduğu günlük makro ve mikro besin değerleri, vitamin ve mineral takviyeleri hesaplanır. Eğer çocukta doğal yola beslenme karşılanamıyorsa ek tedaviler ve beslenme yolları aranır. Çocukta kilonun sağlıklı aralıkta tutulması ve olası kilo alımının engellenmesi için diyetisyen ve fizyoterapist eşliği önemlidir.
Referanslar
- https://dergipark.org.tr/en/pub/sabiad/issue/65150/820357
- https://spinalmuscularatrophy.net/
